Met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur keert de publieke opinie zich razendsnel tegen de plannen rond het prestigieuze nieuwe stadion in Rotterdam-Zuid. Als de bestuurders niet oppassen wordt het dadelijk Feyenoord City tegen Feyenoord.
‘Als dit niet lukt, hebben we een probleem. Ik wil geen problemen, dus het gaat gewoon lukken.’
Gerard Hoetmer, president-commissaris Feyenoord
Om die woorden te onderstrepen zwaaide Hoetmer in november 2016 met een enquête waaruit bleek dat 84 procent van de supporters ja had gezegd tegen het nieuwe stadion. ‘Als het niet doorgaat, ligt het niet aan de mensen die eraan gewerkt hebben. Dan ligt het aan de mensen daarbuiten. Dan moeten we naar Plan B en beseffen dat we onder de top gaan spelen.’
De mensen binnen en buiten. Die grens wordt in ieder geval steeds duidelijker. Nadat de gemeenteraad het plan van Feyenoord City afgelopen zomer had omarmd, leek Hoetmer inderdaad gelijk te gaan krijgen. Het gekrakeel rond De Kuip verstomde langzaam, zelfs de grootste tegenstanders leken mokkend te accepteren dat de harde strijd na tien jaar gestreden leek.
Maar de ‘mensen daarbuiten’ rollebolden de afgelopen weken ineens over elkaar heen. Alleen al de naam Goldman Sachs en de term onderpand Kuip in één zin waren genoeg om de laatste vonken van verzet alsnog een strobed te geven. Het leek wel afgesproken werk, om er flink wat takken op te gooien. Want terwijl een overbruggingskrediet de normaalste zaak van de wereld is en er feitelijk niets was veranderd, kreeg het verzet een groter podium.
‘Hoe verhuis je een ziel, zonder dat de dood eraan voorafgaat?’, was de retorische vraag van auteur Michel van Egmond in een uitzending van De Wereld Draait Door. Sporteconoom Tsjalle van der Burg noemde de plannen voor het nieuwe stadion ‘desastreus voor Feyenoord’. Als klap op de vuurpijl volgde nog een enquête in het AD, waarbij 67 procent van de dik tienduizend deelnemers de plannen voor Feyenoord City onverantwoord vond. Tegenstanders wegzetten als een sentimentele minderheid is duidelijk geen optie meer.
Rood tegen blauw
Waar het seizoen echt begon met Feyenoord tegen Manchester City, lijkt het nu te gaan eindigen met Feyenoord tegen Feyenoord City. De familieruzie waarop ze in Rotterdam-Zuid patent lijken te hebben. De rode stoelen van de bestuurders tegen de blauwe van de aanhang. Het is maar een beeld, want het luidruchtigste deel van Het Legioen vertolkt lang niet altijd de mening van de zwijgende meerderheid. Maar het afkalvende draagvlak en de stijgende sentimenten zijn moeilijk te negeren. Al was het maar omdat goed overleg met de achterban en omwonenden keiharde eisen zijn voor een definitief ja van de gemeente voor financiële steun. En dat overleg is duidelijk niet goed genoeg. Het wachten is op de eerste poll die een spiegelbeeld is van de 84 procent waar Hoetmer in november 2016 nog mee zwaaide. Daarbij zei hij destijds via goede communicatie ook de tegenstanders nog van gedachten te kunnen doen veranderen.
Vorige week kwam de volgende tik, toen een woordvoerder de situatie probeerde te bagatelliseren en meldde dat de projectgroep volop in gesprek was met de supportersraad (FSR). Een cruciaal punt, aangezien dat een van de voorwaarden voor de financiering vanuit de gemeente was. Via een open brief van de FSR werden de heren teruggefloten. ‘Met verbazing hebben wij kennisgenomen van de reactie van de heer Bijl’, meldt het schrijven. De uitspraak doet vermoeden dat de FSR gesprekspartner is. De leden van de supportersraad zijn in een aantal interactieve informatiesessies gevraagd naar hun mening op enkele onderdelen van het plan – vooral mobiliteit – niet meer dan dat. Het overgrote deel van de FSR is, op een groot aantal facetten van het plan, niet overtuigd door Feyenoord City. De FSR wil te allen tijde aantoonbaar het beste voor Feyenoord.’
Manifest
De standpunten van het bezorgde deel van de Feyenoord-familie lijken ineens grote kringen in het water te maken. Vorige week verscheen er plotseling een manifest dat gretig werd opgepikt en gedeeld. Een manifest vol vragen en zorgen over de gevolgen voor Feyenoord. Met achtergrondinformatie en verwijzingen naar de betreffende dossiers. Geen werk van doorgesnoven idioten, maar gewoon inhoudelijke vragen uit bezorgdheid over de toekomst van de club. Het is een beetje te veel gevraagd gewoon vertrouwen te hebben in een stadion van vierhonderd miljoen euro voor een club met een begroting van dik zestig miljoen. Dat is nog nooit vertoond in de wereld.
Partijen als Goldman Sachs en ING mogen lekkerbekken in de skybox, het volk heeft een heel ander beeld van deze partijen. En ook al zou het die banken lukken investeerders te vinden, dan levert de enorme investering misschien vijf, zes of zeven miljoen extra op per jaar in spelersbudget. Peanuts in het hedendaagse voetbal. Niet eens genoeg om PSV en Ajax voorbij te streven. Datzelfde bedrag geven de Amsterdammers al uit aan commissie voor spelersmakelaars.
Nu lijkt de gemeentesteun onderdeel van de Rotterdamse raadsverkiezingen te worden. Zoiets heet een momentum. Na tien jaar strijd geloofden zelfs de fanatiekste voorstanders van verbouw en renovatie van de huidige Kuip niet meer in een wonder. Gelijk hebben is wat anders dan gelijk krijgen. Maar nu lijkt de situatie op die van een ploeg die met 3-0 achterstaat en vijf minuten voor tijd toch een doelpunt maakt. Het publiek pakt het op en dan gaat het ineens enorm spoken.
Het kan trouwens wel. Ga maar eens kijken bij NAC Breda, dat het eeuwigdurende feest van de Beatrixstraat heeft geëxporteerd naar een industrieterrein. Daar was alleen geen vierhonderd miljoen voor nodig en werden de supporters volop meegenomen in de plannen. De grootste frustratie bij de achterban van Feyenoord is dat de veel goedkopere variant van verbouw gewoon in de prullenbak is gegooid. Al dik tien jaar stelt Kuip-directeur Jan van Merwijk zich op het standpunt dat er een nieuw stadion moet komen. Nu stelde hij ooit ook dat het onvermijdelijk was dat er kunstgras zou komen in De Kuip, maar zijn visie op zijn eigen stadion had wel enorme consequenties. Het mooiste stadion van Nederland werd overgeleverd aan de elementen. De enige relevante verbouwing was er vrij recent een om meer rode stoeltjes te creëren voor de wat rijkere supporters.
Precies die rijen waren vrijwel compleet leeg toen Feyenoord onlangs nog iets van het seizoen probeerde te maken tijdens de halve finale om de KNVB-beker, tegen Willem II. Een wedstrijd die een jaar gelden nog binnen een paar uur uitverkocht zou zijn. Nu waren er de dag voor het duel nog duizenden kaarten verkrijgbaar. Honend gingen de wijzende vingers in De Kuip richting de rode zetels. Misschien is Feyenoord wel een grote familie, maar het ene familielid is wat loyaler en betrokkener dan het andere.
De kloof tussen directie en aanhang is de laatste tien jaar nergens zo immens geweest als in Rotterdam-Zuid. En ondanks een veelbelovende start van Jan de Jong als nieuwe directeur, kraait het oproer als zelden tevoren. Ook hij heeft nog nooit kunnen uitleggen waarom verbouw geen optie is. Zou hij na zijn eerste maanden nog op de middenstip zijn achterban durven toespreken over de plannen voor een nieuw stadion? Het woord zegt het al. Een directeur moet directie geven. Maar wat als je omkijkt en je ziet de massa afhaken? Is het dan geen tijd om eens even stil te gaan staan en een pas op de plaats te maken? Een keer eerlijk en goed uitleggen waarom je kiest voor een nieuwbouw van (nu nog) 422 miljoen euro, terwijl plannen voor renovatie en nieuwbouw serieus onderzocht, goedkoper, sneller en minder riskant zijn.
Wie had ooit kunnen denken dat het oude stadion in handen zou vallen van Goldman Sachs? De versplinterde achterban slaat de handen steeds meer ineen en dat betekent meestal storm op komst in en rond De Kuip. De vakbonden zouden jaloers zijn op de actiebereidheid. Met spandoeken, manifesten en speekkoren lijkt het draagvlak tegen Feyenoord City dagelijks te groeien. Gerard Hoetmer vroeg om vertrouwen. Maar dat moet je wel verdienen.
Een kritische blik op bestuurders kan ook geen kwaad. Feyenoord kent een lange geschiedenis van besturen die erin slaagden de club aan de rand van de afgrond te brengen. Stel dat het project komende zomer klapt, als de gemeente besluit dat er te weinig draagvlak en inspraak van supporters is. Of concreter: als er dan niet voldoende interesse op de markt is om te investeren. Feyenoord heeft twee grote partners gevonden die wel geld zien in het project. De zelf ook niet zo positief in het nieuws staande partijen Goldman Sachs en ING hopen de komende maanden met een consortium van banken en investeerders als pensioenfondsen en verzekeraars te komen. Wie betaalt dan die 17,5 miljoen die alleen al moest worden geleend voor de aanloopkosten? In de steeds verder vervagende zone tussen fictie en feiten is Feyenoord City daar helder over. Lang verhaal kort: in dat geval zit de club met een schuld van 2,4 miljoen en Stadion Feijenoord met 5,6 miljoen. Die bedragen moeten binnen vijf jaar worden afgelost. Iets wat met de huidige omzetten van respectievelijk ruim 60 miljoen en ruim 25 miljoen relatief gemakkelijk te doen moet zijn.
Zowel bij de club als het stadion is er niemand die openlijk het gezicht wil zijn van Feyenoord City. Iemand die de visioenen een smoel wil geven, is er blijkbaar niet. Wethouder Adriaan Visser van D66 is degene die in de gemeenteraad steeds verantwoording moet afleggen en langzaam maar zeker het gezicht van het project begint te worden. ‘Vertrouw de mensen die met Feyenoord City bezig zijn’, was zijn advies vorige week aan de steeds onrustigere leden in de gemeenteraad. Via Twitter deelde hij een paar reacties aan zijn adres: ‘Adriaan Visser moet kapot’ en ‘Smerige NSB-tyfushoer’. Om maar aan te geven dat het debat wordt vervuild door de onderbuik.
Belangenverstrengeling
Maar het beeld dat het nieuwe stadion een doel is geworden voor derden in plaats van een middel om de voetbalclub vooruit te helpen, vat intussen wel steeds breder post. Daarbij hielp het niet dat commissaris William Bontes twee weken geleden de raad van commissarissen van Feyenoord verliet om elke vorm van belangenverstrengeling te voorkomen. Zijn nieuwe werkgever is Volker Wessels. De partij die wil gaan bouwen. We zullen het niet nodeloos ingewikkeld maken, maar het lijkt evident dat de stemmingen rond de plannen anders waren uitgevallen als hij daar niet had gezeten. Net zomin als het hielp dat Jos Verveen uit de partij van Visser werd gezet. Verveen is tegenstander van het project en gaat nu met een eigen partij de verkiezingen in. Het laat zich raden dat hij hoopt op veel stemmen van de Feyenoord-aanhang. Ook de PVV vist al in die vijver, in de hoop het Leefbaar Rotterdam moeilijk te maken. Die partij stemde voor het stadionproject, maar was in de Kieswijzer opvallend neutraal over dit onderwerp. Politici kijken dan ook net zo vaak naar polls als de gemiddelde brugklasser naar zijn telefoon.
Deze situatie is precies het scenario dat de mensen achter Feyenoord City wilden vermijden. Alle energie is nodig om een ongekend ambitieus project naar een goed einde te leiden. Na tien jaar en een bijzonder lange adem lukte het dan eindelijk toch om vorig jaar de gemeenteraad in grote meerderheid achter de nieuwbouwplannen te krijgen. De eerste tekeningen zijn zó oud dat daar nog werd gesproken over de WK-finale van 2018 in Rotterdam, met de nieuwe voetbaltempel als vliegwiel. Ook zouden de Olympische Spelen misschien wel binnengehaald kunnen worden. Uitgerekend het duurste plan haalde het wel. Voordat er ook maar een paal de grond in is gegaan, is er al een overbruggingskrediet nodig. Goldman Sachs wordt vanaf dat moment in Rotterdam steevast Goldman Sucks genoemd. Zoals we al eerder voorspelden, werd daarbij het huidige stadion als onderpand ingebracht. Dat was voor veel fans de druppel. Bij de eerstvolgende thuiswedstrijd werd de eerste zin van het clublied spontaan veranderd in: ‘Ga je mee naar het onderpand?’ Ook afgelopen zondag tegen AZ werden op de tribunes spandoeken ontrold tegen Feyenoord City en voor De Kuip. De komende maanden lijkt het bij Feyenoord buiten de lijnen spannender te worden dan op het veld.
Het stappenplan
Door de golven van de debatten heen stoomt de projectgroep van Feyenoord City wel degelijk op. Het nieuwe stadion kost volgens de huidige berekeningen 422 miljoen euro. Voor het verzamelen van dat bedrag is er een stappenplan dat intussen door Feyenoord City wordt gevolgd. Het grote wachten is nu op de resultaten van ING en Goldman Sachs in de zoektocht naar investeerders.
1.) Afsluiting overbruggingskrediet van 17,5 miljoen bij Goldman Sachs. Dat bedrag moet worden afgelost uit de financiering van het stadion.
2.) Diezelfde bank gaat op zoek naar een internationaal consortium van banken dat gezamenlijk 232 miljoen moet investeren.
3.) ING moet zorgen voor een nationale component en werft beleggers voor een uitgifte van 100 miljoen aan aandelen. Hierbij wordt gemikt op verzekeraars, particuliere investeerders en pensioenfondsen.
4.) Blijft er 90 miljoen over. Dat bedrag moet uit eigen vermogen komen. De gemeente is onder een hele lijst van voorwaarden akkoord met een bedrag van 40 miljoen en Stadion Feijenoord voor 20 miljoen, waarna er nog 30 miljoen gevonden moet worden bij andere investeerders.
Uiterlijk komende zomer moet duidelijk zijn of het plan levensvatbaar is. Zijn er dan niet voldoende financiers en investeerders gevonden, dan zal het project worden stopgezet.
Feyenoord kan voetbalgeschiedenis schrijven
Feyenoord wil een stadion van 422 miljoen euro. Bayern München bouwde een thuishaven voor 446 miljoen, Borussia Dortmund voor 303 miljoen en Juventus trok 203 miljoen uit. In UEFA-rapporten over alle competities in Europa zijn de investeringen in stadions en trainingscomplexen terug te vinden. Het zal u niet verbazen dat de gehele toptien uit de grootste vijf competities komt. Als de plannen in Rotterdam-Zuid doorgaan, wordt er voetbalgeschiedenis geschreven. Want de clubs in de toptien werken met begrotingen van honderden miljoenen tot zelfs een half miljard, terwijl Feyenoord het nu moet doen met 65 miljoen. Feyenoord City zou dan ook breken met alle huidige economische logica in het Europese voetbal.