Deze week werd bekend dat Feyenoord akkoord is gegaan met de businesscase voor het nieuwe stadion van Feyenoord City. Waarom de club dit besluit heeft genomen, is een raadsel. Als je door de ronkende teksten en promotionele filmpjes heen kijkt, ontbreekt alle logica achter de voorgenomen investering van maar liefst een half miljard euro.
Stadion op Zuid bestudeerde de businesscase en komt tot een harde conclusie: het stadion van Feyenoord City is dodelijk voor Feyenoord. Hieronder de 7 belangrijkste redenen:
1. Optelsom van te rooskleurige aannames
De businesscase voor het stadion van Feyenoord City bestaat uit een optelsom van te rooskleurige aannames die bij elkaar opgeteld verre van realistisch zijn. In businesscase 2.1 wordt onder andere aangenomen:
- Dat Feyenoord in de komende 10 jaar elk seizoen minimaal 24 thuiswedstrijden zal spelen. Bovendien moet Feyenoord zich in Europa elk jaar plaatsen voor de groepsfase. In 10 jaar komt dit neer op 30 Europese thuiswedstrijden. Ter vergelijking: in de periode 2010 tot 2020 plaatste Feyenoord zich 4 keer voor de groepsfase. Dat resulteerde in 12 Europese thuiswedstrijden.
- Feyenoord moet zijn wedstrijden gaan spelen voor gemiddeld 50.000 toeschouwers. Dit is nog exclusief zakelijke bezoekers en aandeelhouders met zitplaatsrecht, waarmee het totaal zelfs nog veel hoger uitkomt: op bijna 59.000. [1] Ter vergelijking: in de periode 2010 tot 2020 lag het gemiddeld aantal toeschouwers bij de 12 Europese groepswedstrijden op 38.000, een totaal van 456.000. Alleen Europees gezien gaat de businesscase uit van een groei van 456.000 toeschouwers (4 x 3 groepswedstrijden x 38.000 toeschouwers gemiddeld) naar 1.500.000 (10 seizoenen x 3 groepswedstrijden x 50.000 toeschouwers). Dat is meer dan een verdrievoudiging! Een vergelijkbare sprong is ook voor zakelijke bezoekers vereist.
- De zakelijke inkomsten moeten verdrievoudigen en stijgen van €12,5 naar €37 miljoen.
- De horeca-inkomsten moeten stijgen naar €36 miljoen. Vergeleken met het laatste normale seizoen (= niet-corona) met ongeveer €13 miljoen aan horeca-inkomsten, betekent dit bijna een verdrievoudiging.
- Naast voetbalwedstrijden zijn elk jaar ook nog eens 8 evenementen noodzakelijk. In de afgelopen 10 jaar heeft de stadionorganisatie alles bij elkaar opgeteld slechts 8 evenementen genoteerd. Dat moeten er dus 10 keer zoveel worden.
- Tenslotte moeten ook nog eens 150.000 mensen gaan betalen voor tours en sightseeing zonder enig trackrecord. Dit komt neer op gemiddeld 410 bezoekers per dag. Elke dag van het jaar, elk jaar.
Alleen als deze zeer optimistische aannames werkelijkheid worden, kan Feyenoord een performance fee ontvangen van €25 miljoen[2]. Als enkele van de gedane aannames in de praktijk tegenvallen – en Stadion op Zuid acht dat zeer waarschijnlijk – zakt de vergoeding aan Feyenoord naar €17,5 miljoen. Dat bedrag is niet meer dan het spelersbudget dat Feyenoord nu al realiseert met De Kuip. Als de inflatiecorrectie wordt meegerekend, valt dat bedrag voor Feyenoord in het nieuwe stadion zelfs nog lager uit en raakt Feyenoord elk jaar verder achterop. Kijkend naar de prestaties over de afgelopen jaren, vormt businesscase 2.1 een onrealistische basis om als club vanuit te gaan. Helemaal als je hierbij de negatieve effecten optelt van:
- afbrokkelend draagvlak onder supporters,
- stijgende prijzen voor seizoenkaarten en losse toegangskaarten,
- verslechterde bereikbaarheid van het stadion met als gevolg meer reistijd voor bezoekers.
2. Beoordeling ISG is niet onafhankelijk
Feyenoord City heeft de businesscase voor het nieuwe stadion laten beoordelen door International Stadia Group (ISG). ISG beoordeelt enkel vanuit het perspectief van de financier, omdat die uiteindelijk de zogeheten ‘Reliance Letter’ moet afgeven. Saillant detail: ISG is onlangs overgenomen door Legends International met Goldman Sachs als een van de oorspronkelijke eigenaren. In de beoordeling van de businesscase door ISG staat dus niet het belang van Feyenoord voorop, maar dat van Goldman Sachs.
3. Geen garantie voor Feyenoord
De businesscase valt of staat met de aantrekkelijkheid en de prestaties van Feyenoord. Voor dat laatste is een zo hoog mogelijke bijdrage aan het spelersbudget van Feyenoord nodig. Die moet komen uit het stadion. Hypercube, toonaangevend adviesbureau op gebied van stadionexploitaties, becijferde al eens dat Feyenoord, om te kunnen concurreren, een spelersbudget nodig had van meer dan €30 miljoen. Dat zal inmiddels nog meer zijn. Waar concurrenten stappen vooruitzetten, legt de Feyenoord-leiding de lat steeds lager. De eerdere eis van een gegarandeerd spelersbudget van €25 miljoen is al losgelaten. De businesscase voor het nieuwe stadion biedt namelijk geen enkele garantie voor de performance fee van €25 miljoen aan Feyenoord.
De minimale bijdrage van €17,5 miljoen komt omgerekend na inflatiecorrectie neer op slechts €15,9 miljoen. In het zogeheten ‘perfect storm’-scenario – ‘perfect storm’ klinkt positief, maar is gewoon ‘worst case’ – vraagt een gemiddelde bezetting van bijna 50.000 toeschouwers[3]. Feyenoord moet dus een gemiddelde bezetting halen die nog nooit is vertoond in de historie van de club om uit te komen op een bijdrage die in prijzen van nu lager is dan het huidige spelersbudget.
4. Financiering komt €140 miljoen tekort
In het vrijdag verschenen rapport van Deloitte staat dat de financiering €140 miljoen tekortkomt. Dit betekent, dat Carl Berg, CFO van Stadion Feijenoord N.V., iedereen – inclusief de Rotterdamse gemeenteraad – al geruime tijd onjuist informeert over het resterende ‘kleine’ gat van €50 miljoen in de financiering. In de afgelopen twee jaar is van de in voortgangsrapportages gesuggereerde vooruitgang helemaal geen sprake. Het FD berichtte deze week dat pensioenfondsen en verzekeraars niet willen investeren in het nieuwe stadion. Zelfs met de historisch lage rente en de hulp van grote investeringsbanken zoals Goldman Sachs en ING is de financiering nog altijd niet rond. Investeerders zien kennelijk het risicoprofiel met deze businesscase niet zitten. De financiering is flinterdun. Waarom heeft Feyenoord niet gewacht op duidelijkheid over de financiering en de bouwkosten voordat zij dit besluit nam? De businesscase kent juist op deze punten nog veel onzekerheden en grote risico’s. Dit roept de vraag op of er voor de bvo andere redenen zijn – druk vanuit gemeente Rotterdam? – om nu groen licht te geven voor de businesscase.
5. Kans op neerwaartse spiraal
Naast de performance fee schermt Feyenoord met aanvullende inkomsten uit o.a. Europese premies en transfers. In de afgelopen 10 jaar heeft de club pijnlijk duidelijk laten zien dat juist die inkomsten hoogst onzeker zijn. Over de laatste jaren laat Feyenoord – als een van de weinige clubs in Nederland – zelfs een fors negatief transferresultaat zien.
Bron: voetbalinternational.nl
Voor Feyenoord is het daarom essentieel dat het stadion op de kortst mogelijke termijn een zo hoog mogelijke bijdrage aan het spelersbudget levert. Dit is nodig om een opwaartse sportieve en financiële spiraal in gang te zetten. Een concurrerend spelersbudget betekent een grotere kans op structureel Europees voetbal, dit zorgt weer voor extra inkomsten en meer internationale exposure voor de club, ook spelers ontwikkelen zich, hun waarde wordt hoger en dit kan vervolgens weer leiden tot hogere transferinkomsten. Daarnaast neemt de aantrekkelijkheid voor sponsors en media toe en ook dit levert weer meer geld op voor de club. Dit kan Feyenoord vervolgens weer investeren in de aankoop van betere spelers enzovoort.
Met de businesscase voor het stadion van Feyenoord City ontbreekt het volledig aan deze noodzakelijke hefboom voor andere inkomsten. Integendeel: de kans is reëel dat Feyenoord in een neerwaartse spiraal terechtkomt.
6. Prooi voor durfkapitalisten
Een veel gehoord argument is dat Feyenoord niet zelf investeert in het nieuwe stadion, een performance fee krijgt en daardoor geen risico loopt. Hiervoor is al beschreven dat Feyenoord nog steeds een risico loopt op de daadwerkelijke bijdrage vanuit het stadion. Ook geeft Feyenoord voor het nieuwe stadion een groot deel van de huidige inkomsten – waaronder (seizoen)kaarten en businessinkomsten – uit handen. Die zijn gekoppeld aan de financiering van het stadion via Goldman Sachs. Die loopt pas af in 2050. Ook is onduidelijk of en welke risico’s en/of onderpanden voor het nieuwe stadion nog meer bij de club zijn belegd. Feyenoord legt zich hiermee financieel voor een lange periode vast. Feyenoord wordt dertig jaar lang met handen en voeten geketend en kan geen kant op.
Feyenoord beschikt op dit moment nauwelijks over Eigen Vermogen. Ook hebben de Vrienden van Feyenoord een aanzienlijk deel van de clubaandelen in bezit. Roel Vollebregt, namens Feyenoord aangesteld als directeur Nieuw Stadion B.V., noemde het stadion ‘een statement van ambities’. In werkelijkheid heeft Feyenoord nauwelijks iets te bieden om te kunnen investeren in deze ambities zonder de club helemaal over te leveren aan durfkapitalisten of de meerderheid van de aandelen uit handen te geven.
7. Supporters wenden zich af van Feyenoord
Wie op social media de reacties van supporters leest op berichten van Feyenoord over het stadionplan van Feyenoord City, kan concluderen dat het merendeel van de supporters negatief is. Het beetje draagvlak dat er aanvankelijk leek te zijn, brokkelt snel af.
Ook Feyenoord-supportersvereniging De Feijenoorder heeft bij herhaling aangegeven dat dit stadionplan niet goed is voor Feyenoord en zij heeft via haar officiële kanalen verklaard het plan niet te steunen.
Supporters voelen zich niet gehoord en zelfs bedrogen. Er zijn grote zorgen over de hogere toegangsprijzen, hogere prijzen voor consumpties, de slechtere bereikbaarheid, verplicht parkeren op afstand, langere reistijd en andere negatieve consequenties voor het legioen. Zelfs de trouwste supporters wenden zich inmiddels zichtbaar af van de club door het plan voor een nieuw stadion dat zij niet willen en waar hun club Feyenoord niets mee opschiet.
Bron: Feyenoord City
Dodelijk
Bij de start van Feyenoord City schermde de club, bij monde van toenmalig president-commissaris Gerard Hoetmer, met een bijdrage aan het spelersbudget van meer dan €40 miljoen. Nu zegt Feyenoord ‘ja’ tegen een business case voor een nieuw stadion dat een half miljard moet kosten en dat resulteert in een bijdrage die in prijzen van nu lager is dan het spelersbudget in De Kuip. Als alles – maar dan ook echt alles – meezit, krijgt de club een bijdrage die in prijzen van nu slechts een paar miljoen hoger uitvalt en bij lange na niet genoeg is om serieus te concurreren met PSV en Ajax en misschien niet eens met AZ.
Feyenoord is geen eigenaar van het stadion van Feyenoord City en dat heeft tot gevolg dat diverse partijen – Goldman Sachs, gemeente Rotterdam en anderen – mee-eten uit de ruif. Pas aan het eind krijgt de voetbalclub ook wat. Als er nog wat over is. Het is de wereld op zijn kop. Op basis van de businesscase voor het stadion van Feyenoord City, concluderen wij dat Feyenoord nooit meer Champions League zal spelen en tot in lengte van jaren met AZ, Heerenveen en Vitesse zal strijden om plaatsing voor de Europa League.
Feyenoord gaat met het stadion van Feyenoord City sportief en financieel niet het verschil maken. Integendeel. De clubleiding werkt willens en wetens mee aan een megalomaan vastgoedplan dat dodelijk is voor Feyenoord en alles waar de club voor staat.
[1] 50.000 algemeen publiek + 6.572 zakelijke bezoekers + 2.364 aandeelhouders met zitplaatsrecht = 58.936
[2] Verschillende bedragen (25 miljoen, 25.4 miljoen en 25.8 miljoen) worden vermeld in de documenten op de Feyenoord City website, investeringsmemorandum en in de businesscase.
[3] 42.621 algemeen publiek + 4.929 (75% van 6.572 zakelijke bezoekers) + 2.364 aandeelhouders met zitplaatsrecht = 49.912